خردگرایی یا Rationalism که جریان خردگرا نیز خوانده می شود آموزه ای فلسفی است که مطابق آن درستی هر ادعایی باید با خرد و تحلیل مبتنی بر امور واقع معلوم شود و نه با ایمان، جزمیت یا آموزه های مذهبی. خردگرایی از نظر ایدیولوژیک همانندی هایی با اومانیسم سکولار و بیخدایی دارد. این همانندی از آنجاست که خردگرایی معطوف به طرح چارچوبی برای بحث های اجماعی و فلسفی است که ورای باور های مذهبی یا ماوراطبیعی باشد. با این حال خردگرایی از جهات زیر با اومانیسمِ سکولار و بیخدایی تفاوت دارد:
اومانیسم، چنان که از نامش پیداست بر جامعه انسانی و دستاورد های آن متمرکز است. خردگرایی هیچ ادعایی در مورد برتری انسان بر حیوانات ودیگر اجزای طبیعت ندارد. برخی خردگرایان به شدت مخالف فلسفه ی انسان محورانه اومانیسم هستند.
بیخدایی نیز چنان که ازنامش پیداست به معنای نفی باور به وجود خداست. اما خردگرایی گرچه اعتقاد بر پایه ایمان صرف رانفی می کند، اما در مورد وجود یا عدم وجود خدا هیچ موضعی ندارد. اگر چه نگرش بیخدایی در خرد گرایی مدرن نفوذ عمیقی دارد و دانشمندان خردگرایی مانند ریچارد داوکینز یا استیون هاوکینگ دارای باور های بیخدایانه هستند، اما همه خردگرایان بیخدا نیستند و سازگاری این آموزه با اگنوستیسیزم بیش از بیخدایی قوی است.
آموزه ی خردگرایی را می توان ورای بحث های مربوط به دین در حیطه های اجتماعی یا سیاسی نیز اعمال کرد. در این مورد وجه مشخصه خردگرایی نفی احساسات و سنت ها یا باور های رایج است. در خلال نیمه دوم قرن بیستم سنت خردگرایی نیرومندی شکل گرفت که به ویژه متاثر از آرای آزاد اندیشان و روشنفکران بوده است.
خردگرایی مدرن با سنت فلسفی موسوم به خردگرایی قاره ای که توسط رنه دکارت تبیین شد وجه اشتراک اندکی دارد. در حقیقت خردگرایی مدرن بر عکس راسیونالیسم سنتی که تجربه گرایی را سراسر نفی می کرد، تأکید بسیاری بر اتکا به علم تجربی دارد.
2 نظرات:
ممنون به خاطر این مطلب مفید
بسيار زيبا و مفيد چون هميشه
ارسال یک نظر